به گزارش روابط عمومی مرکز بهداشت جنوب تهران دانشگاه علوم پزشکی تهران، کارشناس واحد آموزش و ارتقاء سلامت این مرکز، دکتر سعیده مصطفوی، به مناسبت بزرگداشت روز ملی تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی (22 مردادماه) گفت:  برنامه‌های محله محور معمولاً باهدف ارتقای سلامت اجتماعی، توسعه زیرساخت‌ها، افزایش ایمنی و کاهش آسیب‌های اجتماعی در یک محدوده جغرافیایی خاص اجرا می‌شوند. ایده مشارکت اجتماعی در حوزه سلامت اولین بار در دهـه ۱۹۷۰مطـرح شـد. ایـن مفهوم در کنفرانس آلما آتا در سال ۱۹۷۸ به‌عنوان سنگ بنای دست‌یابی به«سلامت برای همه تا سال ۲۰۰۰» مطرح شد.

وی در ادامه گفت:  مـشارکت در سلامت یک نوع تعاون است که طـی آن مـردم می‌پذیرند که با مداخلات مرتبط با سلامت تعامل داشـته باشند. مـشارکت یک ابـزار قدرتمند توانمندسازی برای مداخلات سلامت است و در سایه مشارکت‌های مردمی جوامع محلی می‌آموزند مـسئولیت تـشخیص و کار برای حل مشکلات بهداشتی خود را به عهده بگیرند و برای توسعه جامعـه خـود تـلاش کنند. امروزه نظام سلامت افتخار دارد به شکل‌های مختلف از مشارکت مردمی در قالب همکاری خیرین و واقفان، داوطلبان سلامت (از خانواده تا محله و سازمان‌ها)، تشکلات و گروه‌های مردمی و جهادی و خانه‌های مشارکت مردم در سلامت بهره‌مند گردد.

همچنین مشارکت اجتماعی به معنای درگیر شدن شهروندان در فعالیت‌ها و تصمیم‌گیری‌های مربوط به محله خود، شرکت در جلسات محلی، ارائه ایده‌ها و پیشنهادات، داوطلب شدن در برنامه‌ها و فعالیت‌های محله‌ای و همکاری در اجرای پروژه‌هاست و هدف آن تقویت حس تعلق به محله، ارتقای کیفیت زندگی، تقویت همبستگی اجتماعی، افزایش مسئولیت‌پذیری، کاهش آسیب‌های اجتماعی، بهبود حکمرانی شهری، تشکیل گروه‌های داوطلب مردمی، برگزاری جشنواره‌ها و رویدادهای محلی، اجرای پروژه‌های عمرانی، افزایش اعتمادبه‌نفس شهروندان و ایجاد فضایی برای تعامل و همکاری بین آن‌هاست.

این برنامه‌ها  شامل موارد زیر است: بهبود سلامت اجتماعی: ارتقای سلامت جسمی و روانی ساکنان، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و ارتقای سواد سلامت. توسعه زیرساخت‌ها: بهبود وضعیت فیزیکی محله، ایجاد فضاهای سبز، بهسازی معابر و نوسازی بافت‌های فرسوده. افزایش ایمنی: کاهش جرائم و آسیب‌های اجتماعی، ارتقای ایمنی معابر و افزایش نظارت بر فضاهای عمومی. توانمندسازی: برگزاری دوره‌های آموزشی، ارائه خدمات مشاوره‌ای و ایجاد فرصت‌های شغلی برای ساکنان. حیطه فرهنگی و هنری: برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری، حمایت از فعالیت‌های خلاقانه و ایجاد فضاهای فرهنگی در محله. حوزه‌های زیست‌محیطی: ترویج فرهنگ بازیافت، کاهش آلودگی هوا و آب و حفظ محیط‌زیست محلی.

دکتر مصطفوی در ادامه اشاره کرد که امروزه میزان مشارکت جوامع در برنامه‌های دولت‌ها یکی از شاخص‌های مهم ارزیابی میزان توافق و روند توسعه در جوامع محسوب شده و حکومت‌ها تلاش می‌کنند هرچه بیشتر آحاد جامعه را در برنامه‌ریزی‌ها و اجرای مداخلات مشارکت داده و با برنامه‌های خود آشنا نموده و از مردم در تأمین امنیت و سلامت کمک بگیرند. پنج مؤلفه برای این منظور در نظر گرفته‌شده است که عبارت‌اند از ادغام اجتماعی، پذیرش اجتماعی، مشارکت اجتماعی ، شکوفایی اجتماعی و انسجام اجتماعی ؛ لذا اولویت مردمی سازی و مشارکتی شدن برنامه‌ها در حوزۀ بهداشت به‌عنوان یک ضرورت و نه یک انتخاب در اولویت رویکردهای معاونت بهداشت و دفتر آموزش و ارتقاء سلامت قرارگرفته است.

کانون‌های محلی ازجمله مهم‌ترین نمادهای یک تشکل جامعه‌محور محلی هستند که در آن مردم باهدف ارتقاء شاخص‌های کیفیت زندگی خود و جامعه محلی مشارکت می‌نمایند. ماهیت فعالیت این کانون‌ها غیرسیاسی، غیردولتی و داوطلبانه است. کانون اجتماعی فرهنگی سلامت محله که ذیل برنامۀ محلات ارتقاء دهندۀ سلامت در سطح مراکز خدمات جامع سلامت و پایگاه‌های بهداشت در حال شکل‌گیری است، سازوکاری ساختارمند برای مشارکت پایدار مردم، نهادها و جوامع محلی در ارتقاء سلامت با لحاظ نمودن عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت است؛ یک تشکل اجتماع‌محور محلی که مردم و نمایندگان سازمان‌ها و نهادهای محلی در آن باهدف ارتقاء سطح سلامت شهروندان و محله‌ها، بهبود فضای کسب‌وکار و وضعیت اقتصادی محله و ارتقاء سرمایه‌های اجتماعی و روحیه نشاط و شادابی شهروندان فعالیت می‌کنند.

شورای ارتقای سلامت محله نیز که در سطح پایگاه‌های بهداشت در حال شکل‌گیری است نماد مشارکت مردم و همکاری بین بخشی است که متشکل از نمایندگان بخش‌های مردمی شامل رئیس و دبیر کانون سلامت، نماینده داوطلبان سلامت محله، داوطلبان متخصص، نخبگان به همراه مسئولین و معتمدین تأثیرگذار محله ازجمله مدیران مدارس، آتش‌نشانی، کلانتری، نیروی انتظامی، ائمه جماعت، بسیج، خیرین، اساتید دانشگاه، نماینده شورای شهر یا روستا و ... در سطح محله است و مسئولان آموزش در تلاش‌اند از این سازوکار در راستای تشکیل هیئت‌امنای محلات در سطح مراکز و کانون‌های اجتماعی فرهنگی سلامت در سطح پایگاه‌ها جهت رسیدگی و پیگیری اولویت نیازسنجی سلامت محله‌های تحت پوشش خود بهره‌مند شوند.